Autorzy artykułów . . . 9

Wstęp
Mirosław Grewiński, Bohdan Skrzypczak . . . 11

CZĘŚĆ I
DOŚWIADCZENIA MIĘDZYNARODOWE
Standardy superwizji pracy socjalnej w Stanach Zjednoczonych
Wojciech Duranowski . . . 15
Standardy superwizji pracy socjalnej we Francji
Karolina Geletta . . . 26
Standardy superwizji pracy socjalnej w Wielkiej Brytanii
Jadwiga Krząstek . . . 33
Superwizja jako metoda edukacji w Holandii
Godelieve van Hees . . . 46
Kształcenie i superwizja pracowników socjalnych – wkład Portugalii
José Reis-Jorge . . . 60
Superwizja pracy socjalnej we Włoszech
Ugo De Ambrogio . . . 71
Profesjonalna i refleksyjna superwizja pracy socjalnej – przykład Finlandii
Synnöve Karvinen-Niinikoski . . . 81
Autorefleksja na temat superwizji pracy socjalnej w Niemczech
Joachim Wieler . . . 89
Superwizja pracy socjalnej na Ukrainie
Olena Karagodina, Olga Baidarova . . . 102
Superwizja pracy socjalnej w Unii Europejskiej – aktualne trendy i proces edukacji
José Reis-Jorge, Marco Ferreira . . . 110

CZĘŚĆ II
DOŚWIADCZENIA KRAJOWE
Czy (już) tworzymy polską szkołę superwizji pracy socjalnej?
Dobroniega Trawkowska . . . 125
Superwizja pracy socjalnej w instytucjach pomocy i integracji społecznej. Badania kierowników instytucji
Andrzej Niesporek . . . 145
Superwizja w ocenie pracowników socjalnych
Arkadiusz Karwacki . . . 157
Doświadczenia superwizji pracy socjalnej na przykładzie MOPS w Katowicach
Maciej Sosnowski . . . 179
Doświadczenia superwizyjne na podstawie aktywności Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL
Monika Makowiecka . . . 195
Dobre praktyki superwizyjne stosowane w Polsce
Dorota Jaworska-Matys . . . 220

CZĘŚĆ III
SUPERWIZJA PRACY SOCJALNEJ W PRAKTYCE
Superwizja w różnych obszarach pracy socjalnej
Aurelia Włoch . . . 255
Zarządzanie superwizyjne
Michał Szyszka . . . 277
Realizacja procesu superwizyjnego
Barbara Bąbska, Magdalena Popłońska-Kowalska . . . 295
W co, o co i po co grają ci ludzie? Gry transakcyjne w superwizji w perspektywie dramaturgicznej
Dobroniega Trawkowska . . . 313
Kontrakt superwizyjny
Barbara Bąbska . . . 322
Standard superwizji pracy socjalnej i jego charakterystyka – propozycja zespołu projektowego WSP im. J. Korczaka i Stowarzyszenia CAL
Mirosław Grewiński, Dorota Jaworska-Matys, Bohdan Skrzypczak . . . 331

Podsumowanie
Mirosław Grewiński, Bohdan Skrzypczak . . . 345

SOCIAL WORK SUPERVISION
Mirosław Grewiński, Bohdan Skrzypczak (ed.)

The authors of the articles . . . 9

Introduction
Miroslaw Grewiński, Bohdan Skrzypczak . . . 11

PART I
INTERNATIONAL EXPERIENCES

Standards of supervision for social work in United States
Wojciech Duranowski . . . 15
Standards of supervision for social work in France
Karolina Geletta . . . 26
Standards of supervision for social work in UK
Jadwiga Krząstek . . . 33
Supervision as a method of education in Netherlands
Godelieve van Hees . . . 46
Training and supervision for social workers – the contribution of Portugal
José Reis-Jorge . . . 60
Supervision for social work in Italy
Ugo De Ambrogio . . . 71
Professional and reflective supervision of social work – the example of Finland
Synnöve Karvinen-Niinikoski . . . 81
Self-reflection on supervision for social work in Germany
Joachim Wieler . . . 89
Supervision for social work in Ukraine
Olena Karagodina, Olga Baidarova . . . 102
Supervision for social work in European Union- Current trends and the educational process
José Reis-Jorge, Marco Ferreira . . . 110

PART II
NATIONAL EXPERIENCES
Are we creating the Polish school of supervision for social work?
Dobroniega Trawkowska . . . 125
Supervision for social work in the institutions of social assistance and integration. The institutions managers research
Andrew Niesporek . . . 145
Supervision for social workers assessment
Arkadiusz Karwacki . . . 157
The supervision experience of social work as the example of Social Welfare Centre in Katowice
Maciej Sosnowski . . . 179
Supervisory experience based on activity Center of Local Activity Support (CAL)
Monika Makowiecka . . . 195
Good supervisory practices used in Poland
Dorota Jaworska-Matys . . . 200

PART III
SUPERVISION FOR SOCIAL WORK IN PRACTICE
Supervision in different areas of social work
Aurelia Wloch . . . 255
Supervisory management
Michal Szyszka . . . 277
The implementation of supervisory process
Barbara Bąbska, Magdalena Popłońska-Kowalska . . . 295
What and why these people play? Games in supervision from dramaturgical perspective
Dobroniega Trawkowska . . . 313
Supervisory contract
Barbara Babska . . . 322
Standards for supervision of social work and its characteristics – a project team proposal from Janusz Korczak Pedagogical University in Warsaw in cooperation with CAL
Miroslaw Grewiński, Dorota Jaworska-Matys, Bohdan Skrzypczak . . . 331

Summary
Miroslaw Grewiński, Bohdan Skrzypczak . . . 349

Wstęp
Standard_superwizji_pracy_socjalnej_i_jego_charakterystyka
Podsumowanie
Summary

WSTĘP . . .  6

ROZDZIAŁ 1
POLITYKA SPOŁECZNA, SŁUŻBY SPOŁECZNE ORAZ ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA: WYZWANIA XXI WIEKU – Prof. Marco Ferreira . . . 9
1.1. Teorie rozwoju społecznego . . . 10
1.1.1. Teoria modernizacji . . . 11
1.1.2. Teoria zależności . . . 11
1.1.3. Teoria systemów – światów . . . 12
1.1.4. Teoria globalizacji . . . 12
1.2. Główne czynniki integralnego rozwoju ludzkości . . . 13
1.3. Służby społeczne – zróżnicowanie i zakres działalności . . . 16
1.3.1. Historyczny rozwój pomocy społecznej . . . 17
1.3.2. Współczesne służby społeczne . . . 18
1.4. Podsumowanie . . . 20

ROZDZIAŁ 2
SUPERWIZJA W PRACY SOCJALNEJ: PRAKTYKA, TRENING I WSPARCIE PRACOWNIKÓW SŁUŻB SPOŁECZNYCH – Prof. Marco Ferreira . . . 22
2.1. System instytucjonalny . . . 23
2.2. System pracy socjalnej . . . 24
2.3. Superwizja: natura, praktyka i trening . . . 26
2.4. Charakterystyka i profil superwizorów . . . 31
2.5. Podsumowanie . . . 33

ROZDZIAŁ 3
TEORETYCZNE PODSTAWY SUPERWIZJI – KONCEPCJA, MODELE, RODZAJE I FORMY – Prof. José Reis-Jorge . . . 35
3.1. Wokół koncepcji superwizji . . . 36
3.2. Superwizja w życiu zawodowym: różne poziomy procesu . . . 37
3.3. Modele i orientacje w superwizji . . . 38
3.3.1. Funkcjonalne typy superwizji . . . 38
3.3.2. Różne modele superwizji . . . 39
3.3.3. Modele scenariuszowe . . . 41
3.3.4. Superwizja kliniczna . . . 43
3.4. Systemowe spojrzenie na superwizję . . . 44
3.5. Superwizja jako edukacja osób dorosłych . . . 46
3.6. Formy i rodzaje superwizji . . . 48
3.6.1. Formy w superwizji . . . 48
3.6.2. Rodzaje superwizji . . . 49
3.7. Podsumowanie . . . 49

ROZDZIAŁ 4
PRAKTYKA REFLEKSJI: DROGA DO PROFESJONALNEGO ROZWOJU I AUTONOMII – Prof. José Reis-Jorge . . . 53
4.1. Wyjaśnienie koncepcji . . . 54
4.2. Modele praktyki refleksji . . . 56
4.2.1. Model refleksji Kolba . . . 56
4.2.2. Model pojedynczej i podwójnej pętli Argyrisa i Schöna . . . 57
4.2.3. Model refleksji Grahama i Gibbsa . . . 57
4.2.4. Model ustrukturyzowanej refleksji Chrisa Johnsa . . . 58
4.2.5. Koncepcja „Krytycznej soczewki” Brookfielda . . . 58
4.2.6. Model refleksyjnego praktyka Donalda Schöna . . . 59
4.3. Wymiary refleksyjnej superwizji . . . 60
4.4. Koncentracja oraz intencjonalność w praktyce refleksyjnej . . . 61
4.5. Rozwój profesjonalistów służb społecznych jako świadomych praktyków . . . 63
4.5.1. Podejście analityczne . . . 64
4.5.2. Metody . . . 64
4.5.3. Strategie oraz narzędzia . . . 66
4.6. Refleksyjna praktyka oraz superwizja . . . 68
4.6.1. Warunki wstępne superwizji opartej na refleksyjnym nauczaniu i uczeniu się . . . 69
4.6.2. Strategie refleksyjnej superwizji . . . 69
4.7. Podsumowanie i wnioski . . . 72

ROZDZIAŁ 5
MIĘDZYNARODOWE DOŚWIADCZENIA Z REALIZACJI SUPERWIZJI W SŁUŻBACH SPOŁECZNYCH – Prof. Mirosław Grewiński . . . 75
5.1. Model anglosaski superwizji w służbach społecznych . . . 76
5.2. Zróżnicowane modele superwizji w poszczególnych państwach UE . . . 81
5.3. Podsumowanie i implikacje dla Polski . . . 8

ROZDZIAŁ 6
JAKI MODEL SUPERWIZJI SŁUŻB SPOŁECZNYCH W POLSCE? – Prof. Mirosław Grewiński . . . 87
6.1. Dorobek superwizji w Polsce . . . 88
6.2. Wnioski z ogólnopolskich badań nad superwizją w służbach społecznych . . . 90
6.3. Standard superwizji pracy socjalnej proponowany w projekcie Wyższej Szkoły Pedagogicznej
im. Janusza Korczaka i Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL na zlecenie CRZL/MPiPS . . . 92
6.4. Superwizja w instytucjach zajmujących się uzależnieniami, przemocą oraz innymi patologiami . . . 96
6.5. Podsumowanie . . . 98

Wnioski – Prof. Marco Ferreira, Prof. José Reis-Jorge, Prof. Mirosław Grewiński . . . 100

BIBLIOGRAFIA . . . 104

Międzynarodowe_doświadczenia_w_realizacji_superwizji_w_służbach_społecznych

WSTĘP . . .  6

ROZDZIAŁ 1
POLITYKA SPOŁECZNA, SŁUŻBY SPOŁECZNE ORAZ ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA: WYZWANIA XXI WIEKU – Prof. Marco Ferreira . . . 9
1.1. Teorie rozwoju społecznego . . . 10
1.1.1. Teoria modernizacji . . . 11
1.1.2. Teoria zależności . . . 11
1.1.3. Teoria systemów – światów . . . 12
1.1.4. Teoria globalizacji . . . 12
1.2. Główne czynniki integralnego rozwoju ludzkości . . . 13
1.3. Służby społeczne – zróżnicowanie i zakres działalności . . . 16
1.3.1. Historyczny rozwój pomocy społecznej . . . 17
1.3.2. Współczesne służby społeczne . . . 18
1.4. Podsumowanie . . . 20

ROZDZIAŁ 2
SUPERWIZJA W PRACY SOCJALNEJ: PRAKTYKA, TRENING I WSPARCIE PRACOWNIKÓW SŁUŻB SPOŁECZNYCH – Prof. Marco Ferreira . . . 22
2.1. System instytucjonalny . . . 23
2.2. System pracy socjalnej . . . 24
2.3. Superwizja: natura, praktyka i trening . . . 26
2.4. Charakterystyka i profil superwizorów . . . 31
2.5. Podsumowanie . . . 33

ROZDZIAŁ 3
TEORETYCZNE PODSTAWY SUPERWIZJI – KONCEPCJA, MODELE, RODZAJE I FORMY – Prof. José Reis-Jorge . . . 35
3.1. Wokół koncepcji superwizji . . . 36
3.2. Superwizja w życiu zawodowym: różne poziomy procesu . . . 37
3.3. Modele i orientacje w superwizji . . . 38
3.3.1. Funkcjonalne typy superwizji . . . 38
3.3.2. Różne modele superwizji . . . 39
3.3.3. Modele scenariuszowe . . . 41
3.3.4. Superwizja kliniczna . . . 43
3.4. Systemowe spojrzenie na superwizję . . . 44
3.5. Superwizja jako edukacja osób dorosłych . . . 46
3.6. Formy i rodzaje superwizji . . . 48
3.6.1. Formy w superwizji . . . 48
3.6.2. Rodzaje superwizji . . . 49
3.7. Podsumowanie . . . 49

ROZDZIAŁ 4
PRAKTYKA REFLEKSJI: DROGA DO PROFESJONALNEGO ROZWOJU I AUTONOMII – Prof. José Reis-Jorge . . . 53
4.1. Wyjaśnienie koncepcji . . . 54
4.2. Modele praktyki refleksji . . . 56
4.2.1. Model refleksji Kolba . . . 56
4.2.2. Model pojedynczej i podwójnej pętli Argyrisa i Schöna . . . 57
4.2.3. Model refleksji Grahama i Gibbsa . . . 57
4.2.4. Model ustrukturyzowanej refleksji Chrisa Johnsa . . . 58
4.2.5. Koncepcja „Krytycznej soczewki” Brookfielda . . . 58
4.2.6. Model refleksyjnego praktyka Donalda Schöna . . . 59
4.3. Wymiary refleksyjnej superwizji . . . 60
4.4. Koncentracja oraz intencjonalność w praktyce refleksyjnej . . . 61
4.5. Rozwój profesjonalistów służb społecznych jako świadomych praktyków . . . 63
4.5.1. Podejście analityczne . . . 64
4.5.2. Metody . . . 64
4.5.3. Strategie oraz narzędzia . . . 66
4.6. Refleksyjna praktyka oraz superwizja . . . 68
4.6.1. Warunki wstępne superwizji opartej na refleksyjnym nauczaniu i uczeniu się . . . 69
4.6.2. Strategie refleksyjnej superwizji . . . 69
4.7. Podsumowanie i wnioski . . . 72

ROZDZIAŁ 5
MIĘDZYNARODOWE DOŚWIADCZENIA Z REALIZACJI SUPERWIZJI W SŁUŻBACH SPOŁECZNYCH – Prof. Mirosław Grewiński . . . 75
5.1. Model anglosaski superwizji w służbach społecznych . . . 76
5.2. Zróżnicowane modele superwizji w poszczególnych państwach UE . . . 81
5.3. Podsumowanie i implikacje dla Polski . . . 8

ROZDZIAŁ 6
JAKI MODEL SUPERWIZJI SŁUŻB SPOŁECZNYCH W POLSCE? – Prof. Mirosław Grewiński . . . 87
6.1. Dorobek superwizji w Polsce . . . 88
6.2. Wnioski z ogólnopolskich badań nad superwizją w służbach społecznych . . . 90
6.3. Standard superwizji pracy socjalnej proponowany w projekcie Wyższej Szkoły Pedagogicznej
im. Janusza Korczaka i Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL na zlecenie CRZL/MPiPS . . . 92
6.4. Superwizja w instytucjach zajmujących się uzależnieniami, przemocą oraz innymi patologiami . . . 96
6.5. Podsumowanie . . . 98

Wnioski – Prof. Marco Ferreira, Prof. José Reis-Jorge, Prof. Mirosław Grewiński . . . 100

BIBLIOGRAFIA . . . 104

Jaki_model_superwizji_służb_społecznych_w_Polsce?

Wprowadzenie
Mirosław Grewiński, Arkadiusz Karwacki
Innowacyjność jako próba dynamizacji myśli o polityce społecznej . . . IX

Część 1. Teoretyczne aspekty innowacji społecznych
Rozdział 1
Gabriela Sempruch
Definiowanie i konteksty interpretacyjne innowacji społecznych . . . 2
Rozdział 2
Tomasz Barszczewski, Wojciech Henryk Duranowski, Karolina Geletta
Zrównoważony rozwój a innowacje . . . 14
Rozdział 3
Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz-Wronka, Alfonso Lara Montero
Innowacje – przesłanki wyłaniania się nowego paradygmatu polityki społecznej . . . 27
Rozdział 4
Bartosz Pieliński
Innowacyjność a policentryczność w europejskiej polityce społecznej . . . 44

Część 2. Innowacje w modelowaniu polityki społecznej
Rozdział 5
Mirosław Grewiński
Inwestycyjna polityka społeczna oparta na usługach – w kierunku nowego modelu welfare state? . . . 58
Rozdział 6
Katarzyna Głąbicka
Innowacyjna polityka społeczna Unii Europejskiej . . . 77
Rozdział 7
Marek Rymsza, Arkadiusz Karwacki
Aktywna polityka społeczna jako innowacyjne poszukiwanie „złotego środka” – na kanwie polskich doświadczeń w obszarze aktywizacji . . . 97
Rozdział 8
Małgorzata Bonikowska
Samorząd: źródło polityczno-społecznych innowacji . . . 116
Rozdział 9
Agnieszka Rymsza
Ograniczenia sektora publicznego w podejmowaniu innowacyjnych działań . . . 124
Rozdział 10
Joanna Rutecka, Barbara Więckowska
Rynkowa polityka społeczna . . . 132
Rozdział 11
Bohdan Skrzypczak
Społecznościowe współtworzenie jako metoda kreowania i dyfuzji innowacji społecznych . . . 147

Część 3. Innowacje w zarządzaniu i organizowaniu polityki społecznej
Rozdział 12
Aldona Frączkiewicz-Wronka, Martyna Wronka-Pośpiech
Governance jako nowy paradygmat zarządzania organizacjami realizującymi cele polityki społecznej . . . 170
Rozdział 13
Jerzy Krzyszkowski
Kreowanie i wdrażanie innowacji w pomocy społecznej . . . 191
Rozdział 14
Arkadiusz Durasiewicz, Tomasz Barszczewski
Innowacje w finansowaniu polityki społecznej . . . 205
Rozdział 15
Rafał Krenz
Projekty innowacyjne w systemie wdrażania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 . . . 221
Rozdział 16
Anna Zasada-Chorab
Innowacje w kształceniu służb społecznych . . . 242
Rozdział 17
Maciej Karwowski
Edukacja dla innowacji . . . 259
Rozdział 18
Michał Szyszka
Marketing społeczny jako narzędzie wzmacniania działań i perspektywa innowacji w polityce społecznej . . . 274

Część 4. Zastosowanie i pomiar innowacji w wielosektorowej polityce społecznej
Rozdział 19
Joanna Lizut, Tomasz Barszczewski
Realizacja i wdrażanie innowacji poprzez projekty . . . 96
Rozdział 20
Gabriela Sempruch
Kalkulator Kosztów Zaniechania a innowacje w polityce społecznej . . . 310
Rozdział 21
Agnieszka Rymsza, Marek Rymsza
Innowacje społeczne w organizacjach pozarządowych i przedsiębiorstwach społecznych . . . 322
Rozdział 22
Iwona Klimowicz, Dorota Rybarska-Jarosz
Edukacja finansowa w kontekście przeciwdziałania wykluczeniu jako innowacja społeczna . . . 337
Rozdział 23
Monika Duchnowska, Dariusz Budrowski
Innowacyjne zarządzanie kapitałem ludzkim w spółdzielni socjalnej . . . 348
Rozdział 24
Agnieszka Rymsza
Innowacje w praktyce na przykładzie działalności Fundacji SYNAPSIS . . . 361
Rozdział 25
Ewa Flaszyńska
Innowacje w sektorze nieformalnym . . . 373
Rozdział 26
Tomasz Barszczewski, Wojciech Henryk Duranowski, Karolina Geletta
Komercjalizacja i upowszechnianie innowacji społecznych . . . 382
Rozdział 27
Alfonso Lara Montero
Rozwój usług społecznych opartych na dowodach – źródła wiedzy i pomiaru . . . 393

Spis tabel . . . 409
Spis wykresów . . . 410
Spis rysunków . . . 411

Załącznik 1 . . .  413
Załącznik 2 . . . 414
Załącznik 3 . . . 415

Innowacyjność_jako_próba_dynamizacji_myśli_o_polityce_społecznej