EFS – konieczność czy możliwość? w: Świat Księgowych 2/2006.
dr Mirosław Grewiński
EFS – konieczność czy możliwość
Polska, stając się w 2004 roku członkiem Unii Europejskiej, została objęta pomocą ze środków funduszy strukturalnych w ramach polityki spójności społeczno-gospodarczej Wspólnoty na lata 2004-2006.
W przyszłym roku rozpocznie się nowy okres programowania 2007-2013, w ramach którego przez kolejne 7 lat będziemy mogli uzyskiwać wsparcie na inwestycje w infrastrukturę, rozwój przedsiębiorczości i rozwój kapitału społecznego. Jednym z najważniejszych funduszy pomocowych jest Europejski Fundusz Społeczny (EFS), finansujący oddolne projekty na rzecz zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich w Polsce. Możliwości interwencyjne tego funduszu są ogromne. Mogą dotyczyć zarówno grup społecznych marginalizowanych, zagrożonych wykluczeniem, nieradzących sobie na rynku pracy (bezrobotnych, biernych zawodowo, o zdezaktualizowanych kwalifikacjach), jak również osób mających pracę, ale wyrażających chęć podwyższania lub uzupełniania swoich kwalifikacji i umiejętności w ramach kształcenia ustawicznego (lifelong learning).
Doświadczenia z ostatnich dwóch lat wskazują, że pozyskiwanie środków w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego stanowiło początkowo wyzwanie dla nielicznych – sprawnie i innowacyjnie działających firm oraz instytucji, które nie bały się nowości i trudnych, często skomplikowanych procedur oraz zasad. Obecnie dla wielu organizacji realizacja projektów EFS staje się koniecznością, aby mogły pozostać w najbliższej przyszłości konkurencyjne na rynku.
Europejski Fundusz Społeczny poprzez swoje projekty oferuje różnym grupom społecznym możliwość uczestnictwa w wielu darmowych formach szkoleniowych. Mogą to być mniej lub bardziej zaawansowane kursy, dotyczące ogólnych lub specjalistycznych zagadnień, ale jedno pozostaje niezmienne – beneficjent ostateczny EFS (klient) otrzymuje praktycznie za darmo, albo przy minimalnych opłatach, dostęp do profesjonalnych, często bardzo drogich na rynku, szkoleń.
Taka sytuacja, idealna dla uczestników, implikuje coraz większe problemy dla instytucji szkoleniowych. EFS bowiem może być nie tylko gwarantem rozwoju organizacji, ale także przyczyniać się do „psucia” rynku szkoleniowego. Potencjalni klienci będą prawdopodobnie w pierwszej kolejności szukać darmowych lub nisko płatnych szkoleń, a dopiero później zainteresują się prowadzonymi komercyjnie. Ponieważ środków z Europejskiego Funduszu Społecznego będzie w najbliższej przyszłości coraz więcej, instytucje szkoleniowe powinny poważnie zastanowić się nad stworzeniem długoterminowej strategii wchodzenia w projekty EFS w perspektywie najbliższych 7 lat. Przygotowywany międzyresortowy Program Operacyjny Kapitał Ludzki (dotyczący środków EFS na lata 2007-2013) zawiera wiele miejsc, gdzie o środki będą mogły ubiegać się instytucje szkoleniowe. Warto zatem wcześniej przemyśleć strategię działania.
Realizowanie projektów EFS przez różne organizacje wydaje się być, ze względu na kwestię konkurencyjności, coraz bardziej koniecznością, aniżeli możliwością. Nie należy jednak zapominać, że to nie przetrwanie firm szkoleniowych stanowi naczelną wartość w projektach społecznych, finansowanych ze środków UE.
Projekty EFS powinny przede wszystkim zaspokajać potrzeby różnych grup społecznych, które dzięki uczestnictwu w nich mogą: powrócić do społeczeństwa (inkluzja społeczna), do zatrudnienia (integracja z rynkiem pracy), do systemów kształcenia (szkoła, kształcenie ustawiczne). Poprzez ich realizację należy dążyć do większej spójności społecznej, budowy kapitału społecznego, większej równości na rynku pracy, przy jednoczesnym przeciwdziałaniu dyskryminacji, wynikającej z pochodzenia (miasto/wieś), płci, wieku, czy niepełnosprawności. Projekty EFS powinny przekładać się na poszerzanie zdolności do zatrudnienia (w tym samozatrudnienia), większą adaptacyjność i mobilność kadr oraz na rozwój postaw przedsiębiorczości i partycypacji społecznej. Powinny również angażować w przedsięwzięcia socjalne społecznie odpowiedzialne przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe i samorząd terytorialny w celu ograniczenia bezrobocia w naszym kraju.
Należy przy tym pamiętać, że projekty społeczne realizowane z EFS nie są przedsięwzięciami łatwymi. Najpierw trzeba napisać dobry wniosek i wygrać konkurs. Następnie w profesjonalny sposób zrealizować projekt, zgodnie ze wszystkimi procedurami i zasadami EFS, które są bardzo sformalizowane i zbiurokratyzowane. Należy pamiętać o odpowiednim monitoringu, ewaluacji, rozliczeniach, sprawozdawczości merytorycznej, promocji i upowszechnianiu rezultatów. Trzeba mieć także płynność finansową, gdyż kolejne transze od Instytucji Wdrażającej najczęściej przychodzą z opóźnieniem. Należy wykazać się również wysoką zdolnością do przewidywania pewnych nietypowych zachowań ludzkich, gdyż projekty społeczne dotyczą często grup średnio przewidywalnych. To wszystko może wywoływać obawy wobec EFS, gdyż wiele rzeczy jest po prostu nowych i trudnych.
Równocześnie jednak, wygranie i zrealizowanie projektu społecznego daje wiele satysfakcji, zadowolenia, poczucia spełnienia, które przekładają się na chęć napisania kolejnego wniosku. Przekonały się o tym już te oddziały Stowarzyszania Księgowych w Polsce, które aktualnie realizują projekty EFS, i którym należy pogratulować odwagi oraz chęci działania.