Jako redaktor naczelny czasopisma EMPOWERMENT pragnę poinformować, że jest już dostępny 5 numer Magazynu, który w całości poświęciliśmy problematyce samorządowej i inwestycyjnej polityce społecznej. Temat ten jest aktualny z kilku powodów. Po pierwsze, ostatnie ćwierćwiecze w Polsce to proces systematycznej decentralizacji polityki społecznej i przekazywania wielu kompetencji do władz regionalnych i lokalnych. Działo się to zarówno przy dużych reformach administracyjnych (1990, 1999), jak również przy okazji zmian ustawodawstwa samorządowego i socjalnego. Liczne kompetencje w zakresie programowania, zarządzania i realizacji wielu zadań socjalnych zostały rozdzielone na wszystkie szczeble samorządu terytorialnego. Gmina, powiat i województwo stały się podmiotami współodpowiedzialnymi za kształtowanie modelu realizowanej polityki społecznej. W wielu miejscach samorządy podjęły się nie tylko realizacji zleconych przez państwo zadań, ale również kreowania i kształtowania prowadzonej na swoim terenie polityki społecznej. Niestety w dalszym ciągu liczne są przykłady samorządów, gdzie nadal do polityki społecznej podchodzi się pasywnie, ograniczając swoje działania społeczne i socjalne do minimum.
Po drugie, temat samorządowej polityki społecznej jest istotny w kontekście ugruntowania się w ostatniej dekadzie nowych koncepcji reorganizacji państwa opiekuńczego (welfare state), jakie dominują w dyskursie naukowym i w praktyce społecznej. Chodzi tu o: aktywną politykę społeczną, która musi być koordynowana i zarządzana na poziomie lokalnym; wielosektorową politykę społeczną, zgodnie z którą w realizacji usług społecznych samorząd dzieli się zadaniami z innymi interesariuszami (pozarządowymi, kościelnymi, prywatnymi czy nieformalnymi); koncepcję governance, która zakłada, że samorząd tworzy wokół siebie partycypacyjny model realizacji zadań publicznych w oparciu o współprogramowanie, współdecydowanie, współrealizację i współodpowiedzialność z innymi aktorami społecznymi i rynkowymi. Spoiwem łączącym wszystkie powyższe koncepcje jest kształtujący się w Europie nowy paradygmat inwestycyjnej polityki społecznej, w ramach której nie traktuje się wydatków / nakładów społecznych i socjalnych jako kosztu lecz jako czynnik rozwojowy, produktywny, który przyczynia się do wzrostu jakości kapitału ludzkiego, społecznego, kulturowego a nawet kreatywnego. Zgodnie z koncepcją inwestycyjnej polityki społecznej nakłady na cele socjalne się zwracają, ale są jak przy wszystkich inwestycjach odroczone w czasie.
Trzeci argument dotyczący samorządowej polityki społecznej związany jest z funduszami UE i nowym okresem programowania 2014-2020. Będzie to niezwykle istotny okres dla samorządów, ponieważ większa część środków niż dotychczas na politykę społeczną będzie w dyspozycji władz regionalnych i lokalnych. To od samorządów będzie zależało skuteczne i efektywne inwestowanie w politykę społeczną ze środków unijnych, które powinno przynieść długoterminowe rezultaty i wpłynąć na zmianę postrzegania i realizowania programów społecznych. Samorządy już teraz powinny dokonać dokładnej analizy tego w co warto zainwestować środki z Europejskiego Funduszu Społecznego i innych funduszy strukturalnych. Przede wszystkim trzeba przemyśleć kompleksowo system prewencji i interwencji w ramach nowych, innowacyjnych, często zindywidualizowanych usług społecznych. Warto zastanowić się nad tym, czy mamy już rzeczywiste diagnozy lokalne z obszaru społecznego oraz czy mamy realne a nie pozorowane strategie rozwoju polityk publicznych, w tym polityki społecznej.
Struktura i dobór artykułów do tego numeru EMPOWERMENT wypełniają logikę zarysowaną powyżej. W numerze znajdziemy wprowadzenie Mirosława Grewińskiego nt. decentralizacji polityki społecznej jako urzeczywistnienie idei samorządowej polityki społecznej w duchu konstytucyjnej zasady subsydiarności. Prezentujemy ważny temat partnerstw publiczno-społecznych jako tkanki kształtującej wielosektorową politykę społeczną w duchu governance autorstwa Aldony Frączkiewicz- Wronki. Ukazujemy w tekście Piotra Błędowskiego innowacyjne narzędzie racjonalizacji lokalnej polityki społecznej w postaci Kalkulatora Społecznego. Agnieszka Rymsza opisuje natomiast koszty zaniechania wsparcia osób z autyzmem jako przykład braku inwestycyjnego postrzegania interwencji społecznych. W rozmowie z Pawłem Chorążym wskazujemy na 10 – letni dorobek Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce z tezą, że instrument ten jest głównym źródłem inwestycji w politykę aktywizacji i integracji społecznej na poziomie lokalnym. W Aktualnościach zamieszczamy także ciekawy głos praktyka – Marcina Tylmana na temat gminnego standardu wychodzenia z bezdomności oraz prezentujemy wyniki sondy nt. samorządowej polityki społecznej. Na zakończenie prezentujemy recenzję ważnej książki, której tłumaczenie ukaże się niebawem w języku polskim – Towards a social investment welfare state? Ideas, Policies, and Challenges, pod redakcją N. Morela, B. Paliera, J. Palme.
Życzymy Państwu ciekawej lektury!
Mirosław GREWIŃSKI
redaktor naczelny EMPOWERMENT
